Meerdere ontwerpers: gezamenlijk auteursrecht

Het auteursrecht is een absoluut recht: het geeft de eigenaar een exclusief recht dat tegen iedereen kan worden ingeroepen. Als een werk uit een samenwerking voortvloeit kunnen er meerdere rechthebbenden zijn. Dat kan nog wel eens voor praktische problemen zorgen. In zo’n geval kan het werk namelijk alleen geëxploiteerd worden met toestemming van alle andere rechthebbenden. Dat dit niet altijd van een leien dakje gaat blijkt uit een kortgedingprocedure die werd gevoerd na een samenwerking tussen een architect en een aannemer.

Auteursrecht voor de maker(s)

In het geval van auteursrecht is de eigenaar over het algemeen de maker, degene die de creatieve keuzes heeft gemaakt. Lees hier meer over wie de rechthebbende op auteursrecht kunnen zijn.

Maar het auteursrecht kan ook aan meerdere partijen tegelijk toekomen, met name als het werk in samenwerking is ontworpen. Het lijkt mooi dat meerdere partijen samen rechthebbenden kunnen zijn, maar het kan wel voor praktische problemen zorgen. Dat komt met name doordat het niet zo is dat elke rechthebbende zijn gang kan gaan met de exploitatie van het werk: alle rechthebbenden moeten hier in principe gezamenlijk toestemming voor geven.

Auteursrecht op bouwmodules

Wat was er gebeurd in de procedure? Architect Search en aannemer DGV waren ingehuurd om de bouw van een basisschool in Amsterdam te realiseren. Tijdens die samenwerking was er ontwerp tot stand gekomen van een bouwmodule – met de naam Modulinn-systeem – die als basis diende voor de bouw van de basisschool.

Enkele jaren na de oplevering van die basisschool werd er nieuwe aanbesteding uitgeschreven, voor een ander bouwproject voor scholen in Amsterdam. DGV had zich op die aanbesteding ingeschreven. Search kwam erachter dat de in de aanbesteding gevraagde bouwmodules en -elementen een exacte kopie waren van het Modulinn-systeem dat eerder in de Amsterdamse basisschool was toegepast. Search maakte hier bezwaar tegen, want volgens haar was zij (mede-)auteursrechthebbende op de module – en daarmee kan deze niet zomaar worden toegepast in nieuwe projecten zonder toestemming van Search.

DGV meende zelf (de enige) de rechthebbende te zijn op het Modulinn-systeem en vorderde een verbod voor Search om zich voor te doen als rechthebbende.

Gemeenschappelijk auteursrecht

Aan de rechter om te oordelen bij wie het auteursrecht ligt – DGV of Search? Uiteindelijk komt de rechter tot de conclusie dat het Modulinn-systeem een gemeenschappelijk werk is, dat is ontwikkeld door DGV en Search gezamenlijk: uit de feiten blijkt dat het tijdens de samenwerking architect Search was die de eerste ruwe schetsen van de module had gemaakt, en dat DGV, als aannemer, de schets zou uitvoeren. De schetsen waren gebaseerd op een eerdere module van DGV, en Search borduurde daarop voort. Meerdere verklaringen van personen die betrokken waren bij het project konden bevestigen dat er sprake was van co-design. En daarmee hebben DGV en Search beide een gemeenschappelijk auteursrecht.

Kortom, DGV en Search zijn allebei – en dus samen – rechthebbenden. Dat betekent ook dat ze als “co-auteurs” tot elkaar veroordeeld zijn: zonder de instemming van de één kan de ander het Modulinn-systeem niet exploiteren. Als ze dat niet zien zitten moeten ze voor de toekomst een andere oplossing vinden: ofwel de ander uitkopen ofwel een andere module gebruiken waarop de ander geen rechten heeft.

Omdat dit een procedure in kort geding was, heeft de rechter trouwens geen uitgebreid onderzoek naar de feiten gedaan. Als deze zaak in een bodemprocedure aan de orde komt, is er wel ruimte voor een uitgebreide toetsing – dus het kan zijn dat er later alsnog een andere uitkomst is. Bijvoorbeeld dat alléén Search de rechthebbende is.

Regel het goed in een contract

Gemeenschappelijk auteursrecht kan gedoe opleveren, vooral als partijen een verdere samenwerking niet voor ogen hebben. Het aloude gezegde luidt immers “maandegoed is schaandegoed”. Bij een samenwerking op het gebied van vormgeving is het dus van belang om duidelijke afspraken te maken. Dat hoeft niet eens heel uitgebreid te zijn; zelfs als er maar een paar essentiële punten op papier staan kun je al een hoop problemen voor zijn.

Heb je vragen over het claimen van auteursrecht of het contractueel vastleggen van afspraken rondom auteursrecht? Leg het gerust aan mij voor.